Menisküs, diz eklemi içinde yer alan fibrotik doku yapısıdır. Diz eklemi; uyluk kemiği (femur), kaval kemiği (tibia) ve diz kapağı (patella) yapılarından oluşmaktadır. Menisküs, tam da bu eklemin içinde yer alan, “iç menisküs” ve “dış menisküs” olmak üzere iki tane yarım ay şeklinde kısımdan oluşan kıkırdak dokuya verilen addır.

İç Menisküs; menisküsün “C” şeklindeki kısmıdır. Sıkı bağlardan oluşan menisküsün bu kısmı, yaralanmalara daha çok maruz kalan bir yapıya sahiptir.

Dış Menisküs; menüsküsteki “O” şeklindeki kısımdır. İç menisküs kısmına göre daha hareketli olduğundan, daha az zedelenme görülen kısımdır.

Menisküsün Fonksiyonları Nelerdir?

Menüsküs, diz eklemini oluşturan kemik yapılarından biri olan kaval kemiğinin üst uç kısmında yer almaktadır ve hareket sırasında kaval kemiğinin uyluk kemiğiyle uyumlu çalışmasını sağlamaktadır.

Menüsküs dokusu, dizlerde gerçekleşen hareketleri kontrol etmekten sorumludur. Diz hareketleri, yani her insanın temel yürüme işlemi sırasında gerçekleştirdiği hareket sistematiği, menüsküs dokuları tarafından kontrol edilip yönetilmektedir. Kaval kemiğinin üst uç kısmında yer alan menüsküs, diz hareketleri sırasında bu iki kemik yapısının arasında kıkırdak bir bariyer oluşturmaktadır. Uyluk kemiği ile kaval kemiğinin gerçekleşen diz hareketleri sırasında birbiriyle sürtünerek aşınmasını önleyen menisküs bu açıdan, sağlıklı bir hareket sistemi için gerekli ve önemli bir işleve sahiptir diyebiliriz. Menisküs dokusunun zarar görmesi durumunda, diz ekleminde bulunan bu uyumlu sistem bozulmakta, hareket niteliği kısıtlanmakta ve ağrılı hale gelmektedir.

Eklem bölgesinde ağrı, şişlik ve takılma gibi problemlere sebep olan menisküs yırtıklarının tedavisi önceleri, menisküs dokusunun tamamının alınması yoluyla tedavi edilmekteydi. Ancak bu tedavi yönteminin uygulandığı ve menisküsün bütünüyle çıkarıldığı hastalarda kısa süre sonra gerçekleşen kireçlenme bulguları menisküs dokusunun vücutta sahip olduğu işlevin önemini ortaya koymuştur.

Bu bakımdan menisküsün fonksiyonlarını genel itibariyle şöyle sıralayabilmekteyiz:

• Kıkırdağın Beslenmesini sağlamaktadır. Menisküs dokuları eklem kıkırdağında bir bariyer oluşturmanın yanı sıra kıkırdağın beslenmesini de sağlamaktadır. Eklem kıkırdağına yumuşak hareketlerle adeta masaj yaparak etki eden bu doku, kıkırdağın eklem sıvısını içine almasına ve beslenmesine katkı sağlamaktadır.
• Eklemin sağlamlığına destek sağlamaktadır. Menisküsün içindeki bağlar, kapsül ve kemikler arasında uzanarak eklemin sağlam bir şekilde çalışmasını stabil hale getirmektedir. Böylece, eklem sistematik hareketinin stabil hale gelmesi sonucu daha sağlam olmaktadır.
• Eklem uyumunu arttırmaktadır. Diz hareket bölgesindeki en önemli iki kemiğin; kaval ve uyluk kemiklerinin birbirleriyle pek de uyumlu olmayan yüzeyleri bulunmaktadır. Menisküs, birbiriyle uyumlu olmayan bu iki kemiğin yüzeyleri arasında bir bariyer görevi görerek, hareket sırasında birbirlerini aşındırmalarını önlemekte ve iki kemiğin uyumunu sağlamaktadır.
• Ekleme gelen yükler menisküs tarafından emilmektedir. Dizde oluşabilecek yüklenme ya da yük durumlarında menisküsler, yükün kıkırdağa olan etkilerini azaltmaktadırlar.
• Menisküsler, eklemin kayganlığını arttırmaktadır. Eklem sıvısının da etkisiyle birlikte menisküsler, eklemin daha kolay bir şekilde hareket etmesini sağlamaktadır.

Özetle belirtebiliriz ki menisküs, diz ekleminde yük aktarımı ve şok emiliminden sorumlu lastiksi kıkırdak eklemlerdir.

Menisküs Belirtileri Nelerdir?

Ani yapılan hareketler ya da diz bölgesine yüklenme gibi durumlarda ortaya çıkan belirtiler şu şekildedir:

• Diz bölgesinde dokunulan yerde şiddetli ağrı bulunması
• Dizde şişme yaşanması
• Dizin hareket ettirilmesi durumunda zorluk yaşanması ya da yetersiz hareket etme durumu
• Dizde yaşanan kilitlenme ya da yakalama hissi
• Dizin yol gösterici olamama ya da destekleyememe hissi

Menisküs yırtığı durumunda, diz eklemi ve çevresinde takılmaya bağlı olarak bir ses duyulabilir veya bu ses sonradan da hissedilebilmektedir.

Dizde yaşanan patlama veya kayma hissi, kıkırdağın bir paçasının gevşediğine ve diz eklemini tıkadığına işarettir.

Menisküs Zedelenme ve Yırtılmaları

Menisküs yırtıkları en sık yaşanan diz yaralanmalarıdır. Her yaşta meydana gelebilecek olan menisküsler çeşitli şekillerde ortaya çıkabilmektedir.

Menisküs zedelenmeleri genç yaşlarda, aniden gerçekleştirilen bir çömelme veya dönme hareketiyle meydana gelebilmektedir. Bu bakımdan genç yaşlarda daha çok sporcularda ya da spor faaliyetleri sırasında ortaya çıkabilmektedir.

İleri yaşlarda menisküs zedelenmeleri ise, ilerleyen yaşla birlikte kireçlenmiş eklemlerde yıpranmış kıkırdağın da etkisiyle, basit hareketler sonucunda bile gerçekleşebilmektedir. Eklemler yıpranıp kireçlendiği ve kıkırdakta esneklik kaybı yaşandığı için basit bir hareketle tetiklenebilmekte, sandalyeden kalkma hareketiyle birlikte menisküste zedelenme ya da yırtılma meydana gelebilmektedir.

Menisküs yırtıkları, spor faaliyetleri sırasında çok sık olarak gözlemlenmektedir. Özellikle, basketbol, futbol, tenis gibi spor faaliyetleri sırasında menisküs yırtılmalarının daha sık görülmesinin sebebi, bu spor türlerinin daha çok temas ağırlıklı ve ani hareketler yapılan sporlar olmasıdır. Futbol sahasında dize gerçekleştirilen sert bir müdahale ya da basketbol sahasında ani bir dönme hareketiyle menisküste yırtılmalar meydana gelebilmektedir.

Dizler hafif bükülü şekilde ve üzerine yük binmiş durumdayken, hızlı ve ani bir dönüş gerçekleştirilmesi menisküs yırtığına sebep olmaktadır. Ayrıca dizde aniden eğilme veya aniden katlanma durumlarında menisküs yırtıkları oluşabilmektedir. Vücut hareketlerinin ani ve şok geliştirecek nitelikte gerçekleştirilmemesine dikkat edilmeli ve spor esnasında diz eklemlerine aşırı yüklenilmemelidir. Ani dönüş ve durma gerektiren hareketeler yapan kişilerin ve sporcuların, menisküs yırtığı yaşama açısından daha güçlü bir risk grubunda olduğunu söyleyebiliriz.

Menisküs yırtıkları, hasarın boyutu ve niteliğine göre müdahale gerektirebilmektedir. Diz zedelenmesi ve dizin düzelttikten sonra eğilme gerçekleştirememesi durumlarında derhal doktora başvurulmalıdır.